Albanië, Kosovo, Noord-Macedonië & Montenegro: Vier Balkanlanden “under construction” (1-5/09/25).

Twee landen per dag. In drie dagen. Waanzin. Maar toch. Na Kroatië en Bosnië heb ik de smaak van de Balkan te pakken. Wegens tijdsgebrek ga ik, alleenreizend, voor enkele hoogtepunten in deze vier landen.

Van het vliegveld neem ik de shuttlebus (400 LHH, = 4€) naar Tirana centrum.

Gelukkig heb ik

een klein bedrag gewisseld, al blijkt dat ik de volgende dagen overal met euro en kaart kan betalen. Het busstation is vlak bij mijn goedkoop hotelletje en het enorme, uitgestrekte Skanderbegplein, omringd door enkel hoge moderne gebouwen van hotels zoals de Plaza Tower, ministeries, het Nationaal Historisch Museum en een Opera- en Ballettheater. Centraal figureert het standbeeld van Skanderbeg, een hier erg vereerde volks- en verzetsheld uit de 15de eeuw. Er staan beelden van hem in o.m. Londen, Parijs, Genève, Brussel en overal waar veel Albanese communities resideren, want onderschat niet dat zijn verzet tegen de Ottomaanse belegeringen geschiedkundig erg belangrijk bleek voor zowat de hele Balkan.

Een groepje muzikanten speelt klezmer-achtige muziek die warempel enkele toeristen zelfs aan het dansen krijgen.In een hoek van het plein staat een klokkentoren met ervoor de mooie Et’hem Bey-Moskee met minaret. Het plein is indrukwekkend weids, het centrum levendig, het verkeer op brede avenues en straten nogal druk, maar, jawel, dit lijkt een best bruisende stad.

Ik wacht om 7:00 stipt op Xhulio, onze chauffeur en gids. ‘Onze’ ja, want er moeten altijd minimum twee personen deelnemen aan dit geboekt concept. Ik deel dus de wagen met Sanija, een Turkse, wat gezette jonge vrouw die geen woord Engels spreekt en die we ophalen in badplaats Dürres.

Xhulio (28) is een vat vol wijsheid en meningen. Gedurende de vele rituren stoppen we niet met praten over geschiedenis, cultuur, oorlogen en de politiek van deze landen.  De taal, tradities, religie, het eten, er is zoveel te vertellen… Meer specifiek over die broeihaard van conflicten die de Balkan al altijd hebben beheerst, het herstel van het communisme, enz. … Deze landen kenden een zeer intense en gecompliceerde geschiedenis vooral vorige eeuw. Van Alexander De Grote over Tito tot de toenadering met Europa. En uitgebreider oreren we samen over Trump, klimaatopwarming, fake news, free speech, vervuiling en vele actuele thema’s. Om te besluiten dat we in dezelfde mind spirit zitten.

Bij onze Turkse gezellin aan boord beperken occasionele ’gesprekken’ zich echter, helaas, tot momenten waarin Xhulio via een vertaalapp Engels spreekt en haar dan die vertaling laat lezen op zijn mobieltje. Twee communicatiesnelheden dus. Maar zijn mobieltje gebruikt hij wel constant om Google maps te lezen, te texten en te telefoneren, device in de hand, … al rijdend. Brrr, wennen.

Over autorijden gesproken: met een maximum van 100km/uur op snelwegen en meestal

80km/uur is het al snel 3,5 uur rijden tot Ohrid aan het gelijknamige meer, het grootste, hoogste, diepste en oudste van de Balkan. Een aangename plek aan de oevers van de Macedonische kant. Doorheen het midden van de plas loopt de grens met Albanië. Dat grenscontroles hier ernstig genomen worden, had ik in de luchthaven al ondervonden en hier was het even niet anders. Ohrid is een leuk stadje met de typische mengvorm aan religieuze en culturele invloeden waarvan de Ottomaanse (moskeeën) en de Orthodoxe (liefelijke Byzantijnse kerkjes) de belangrijkste zijn.

En door zijn (kiezel)stranden, proper water en klimaat, ook een geliefd vakantieoord. Volgens Unesco is het een van de oudste menselijke nederzettingen in Europa. Het was eeuwenlang een kruispunt van diverse tradities, culturen en … invasies. Het wordt ook wel het “Jerusalem van de Balkan” genoemd en het speelde een grote rol in de verspreiding van de Slavische orthodoxie. Het telt wel 365 kerken, voor elke dag één, daterend vanaf de 11^de eeuw.

We klimmen van het antiek theater naar Samuel’s Fort dat het stadje beheerst. Heerlijke

uitzichten over het meer. Dan dalen we af door pijnbossen voor een unieke postcard view van het kerkje Saint-Jovan met het blauwe water, wat bootjes en lage bergen als achtergrond, om dan langs badgasten op ligbedden, zwemmers, bars en bootjes langs de boardwalk, een soort houten steiger tegen de bergflank, de bazarwijk in te duiken. We lunchen er en ik betaal voor een lokaal witte bonengerecht met Turkse worst en twee bruiswaters het equivalent van 6,5€.

Dan twee uur en een half doorheen berg en vallei, slalommend naar de hoofdstad Skopje. Alle routeaanduiding is in drie versies: de lokale taal, idem in het cyrillisch, en idem in een ‘Engelse’, meer leesbare versie van de lokale namen. Opvallend zijn de overal ontelbare benzinestations (veelal nog met pompbediendes). De meest voorkomende heet Kastrati. Ik leer ook al wat Albanees. Wat wil tualet zeggen, denkt u?

Opnieuw bollen we over nog aan te leggen stukken wegen vol hinder, tot uiteindelijk een afgewerkte gloednieuwe snelweg, oef, wat ‘vooruitgang’ biedt. Maar meteen betekent het ook driemaal tol, dus toch weer aanschuiven. Kortom, deze route bestaat uit delen infrastructurele rampgebieden, maar ook veelbelovende (hopelijke) wegenaanleg. Kortom een “under construction feel”, helemaal in lijn met de uitspraken en opinies van mijn gids over de toekomst van deze landen. Zijn woorden balanceren tussen hoop, twijfel en ongeduld.

Maar we cruisen wel doorheen prachtige, beboste bergen, veelal naast een riviertje (droger dan normaal) om dan aan te komen in Skopje.  Vlug het centraal gelegen hotel London (72€) in en meteen erna een indrukwekkende wandeling in het hartje van deze majestueuze stad.

Majestueus, dat woord is helemaal op zijn plaats, want een aardbeving trof deze plek grondig en verwoestte zowat 65% in 1963. Er volgde een wederopbouw dat het karakter van de stad grondig veranderde. Resultaat: de eerste impressie is lichtjes overweldigend. Indrukwekkende neo-classistische gebouwen en ontzettend veel marmer, fonteinen en standbeelden (120!), met best veel ruiterhelden te paard, tot je snapt dat alles een bewuste, opportunistische uitvergroting is van een zeker Macedonisch nationaliteitsgevoel en trots. Met o.m. op het centrale plan de heroïsche, beroemdste Macedoniër ooit: de steigerende Alexander De Grote op een platform, gedecoreerd met Grieks aandoende bas-reliëfs en fonteinwater, omringd door brullende leeuwen.

Ook zijn vader, Philippus II van Macedonië staat wat verder, vuist in de lucht. We bezoeken kort een klein museum opgedragen aan een andere beroemde Skopje-geborene, Moeder Theresa. Dan steken we via de centrale wandelbrug Stone bridge de iconische rivier Vardar over naar de wat meer Turks lijkende kant, met nog steeds geweldige zichten op glorieuze gebouwen en monumenten. En op de heuveltop het Fort van Skopje.

Skopje kende een fascinerende geschiedenis die teruggaat tot de oudheid en was veelal het centrum van oude en middeleeuwse koninkrijkjes. Een merkwaardig aspect van deze stad is de religieuze tolerantie naast de cultusobjecten.

Bij avondval struinen we nog wat rond en zwelgen de sfeer op van de vele buitenhuis etende inwoners en de geur van kebab. Ik zoek een eetplek en constateer dat Balkans eten echt wel staat voor vlees en stevige kost, al blijkt het pizza-aanbod overal elders in deze landen niet te tellen. Mijn kip- + rundsstukjes in saus (veel te veel) met gebakken patat en wortel kost 9,5€.

Volgende dag. Op weg naar Pristina, hoofdstad van Kosovo.

Het is een land dat nog niet erkend is door de VN als echte staat, maar eigenlijk het meest op goede weg is, dankzij o.m. hulp van Europa (de euro is hier de betaalmunt, ook in Montenegro) én van de USA. Zo staat hier een beeld van Madeleine Albright, Amerikaanse Minister Buitenlandse zaken onder Bill Clinton. En een letterbeeld “New Born” als optimistisch symbool van hun geloof in de toekomst als nieuwste staat in de Balkan. Ontroerend is het uit spijkers gemaakte beeld ”Heroine”, opgedragen aan de vrouwen die heldenrollen vervulden tijdens conflicten in het verleden. Toevallig komt, net dan, de Voorzitter van het Parlement een krans leggen met wat ereprotocol. Wij zijn zowat de enige getuigen.

Pristina is al bewoond sinds de steentijd van de Vinca cultuur en is dus op zich een archeologische en historische site. Een brede promenade leidt naar, nog maar eens, een standbeeld van Skanderbeg. Naast zijn ruiterbeeld staan moderne regeringsgebouwen hun plaats in de toekomst op te eisen. Verder spotte ik ook een mural van popster Dua Lipa, een Kosovaarse blijkt. Uiteindelijk wandelen we voorbij de Nationale Bibliotheek, “the arguably most ugly building” in de Balkan volgens velen.

Mmm, dat vind ikzelf nu niet. Wat dan over die vele oude communistische, overgebleven gedrochten overal? Maar wat verder staat de Mother Theresakathedraal met twee slanke torens toch wat verfijndere charme uit te stralen.

We rijden naar Prizren, de culturele hoofdstad van Kosovo. Het regent tijdens de rit opeens fel. Al blijft de temperatuur nog altijd aangenaam, 26-28°, ook ‘s avonds. Het stadje is gemoedelijk met een klein riviertje, de Bistrica, bijna droog, dat loopt doorheen het centrum met zijn bruggetjes erover (waaronder de Stenen Brug van de Liefde, ik op de foto met een poes), terrasjes, een heuvelflank vol huisjes, de Sinan Pasja Moskee, de ‘Bazar’ (handwerk, parfums) … Ik lunch met een overheerlijke lamsworst en wat sla.

We bezoeken een klein etnografisch museum (klederdrachten, schilderijen) en een geschiedkundig stekje, het Huis van de Liga, waar vooral belangrijke politici, mannen met weelderige snorren en fezzen, de vitrines beheersen en getuigen van de strijd voor onafhankelijkheid.

Dan op naar Shkodër bij het Scadar meer. We doorkruisen even terug Noord-Albanië. We passeren Lezhë aan de Buna rivier, met zijn kasteel en het graf/ mausoleum van nationale held Skanderbeg. In het avondlicht worden de bergtoppen fotogeniek. Onder de schaduw van het Rozafa’s kasteel ligt Shkodër, een van de oudste steden in Europa. Net buiten ons hotel Mozart, maken we een heerlijke avondlijke wandeling, langsheen een promenade, keivol terrasjes, sfeer en uitbundige gezelligheid.  De pastelkleurige huizen stralen Italiaanse frivoliteit uit. Aan het stadhuis, keer ik terug. Ik zondig, want ging deze week niet drinken, één biertje, wandel, wentel me in zalige genoegzaamheid, douch, en trek mijn beddenlaken tot over mijn kop.

De volgende dag kondigt zich aan als de hevigste trip. Eerste pijnpunt: de grenscontrole.

Volgens Xjulio zijn Montegrijnen eerder lui en traag. Wat, inderdaad, een vreselijk aanmodderend, voortkruipende grensfile oplevert. Maar nog erger… er is eigenlijk maar één weg tussen Albanië en Kroatië doorheen Montenegro, dat op zich al een tourist spot is. Deze baan heeft grotendeels slecht twee rijvakken die dan nog meestal opgebroken liggen vanwege wegenwerken die, volgens Xhulio, echt niet opschieten. Wat kan kloppen. Ik zie langsheen de werken niemand bezig met werken. Tenenkrommend. Komt daarbij dat Kotor (gesticht 6^de eeuw BC) met zijn heerlijke baai, een supertoeristisch attractiepunt is, met bijgevolg veel te veel bussen, en noem maar op. We parkeren een stuk voor het centrum, want dichterbij is zinloos. Bij het naderen trok ik al mooie foto’s van de baai, waarbij bleek dat een MSC-cruiseschip er dokte en een Duits Mein Schiff voor anker ligt.

Het middeleeuwse stadje met vestingmuren (4,5 km, da’s langer dan Dubrovnik), smalle kronkelstraatjes en pleinen vol terrasjes en wat historische gebouwtjes, heeft aandoenlijke charme en het soort vleugje romantiek dat ook mijn thuisstad Brugge onweerstaanbaar maakt. De oude vestiging heeft drie poorten, waaronder de Zeepoort, symbool van verzet én de bevrijding in 1944.

De oude stad telt vele kerkjes, kloosters en paleisjes. Het Dubrovnik-gevoel is nooit veraf. De gelijkenis met de Venetiaanse heersersperiode in de 15-16de-eeuw is overal voelbaar. Boven de stad lopen verdedigingsmuren, een ware fortengordel helemaal tot aan de heuveltop met als laatste het fort Sint-John (1 350 treden!). Het zijn versterkingen die in de Venetiaanse periode van

handelsrijkdom, moesten vermijden dat de stad een prooi vormde voor invaders. Want Kotor aan zijn unieke baai was vroeger een belangrijke florerend en strategisch handelscentrum.

Er loopt veel volk rond, en er is best wat te beleven. Maar pathetischer lijkt me het verkeer dat door die centrale ader onder de vestingmuren, massa’s bussen en trafiek, moet tolereren. Zelf mocht ik ooit genieten van cruises die binnenvaarden vanuit de Baltic, wat een heerlijke panoramabelevenis opleverde, een meditteraans fjordgevoel. En al helemaal varend, rond het kleine, schattige eilandje Perast. Kijk eens, dat is dan weer van het uniek-mooiste dat cruisen bieden kan. Overzichtelijker dan al die “Blue Cave Boat Tours” die allerlei plekjes in de baai aandoen (drie uur/40€) hoewel met speedboten en zo.

De terugrit naar Tirana belooft nog wat hoogtepunten. We trekken langs de Rivièra vol

kuststadjes met rotsstrandjes, waarvan Budva het meest de moeite is, weliswaar een toeristenoord. We flaneren via de jachthaven naar de oude stad met, weeral, typische, nauwe straatjes, historische gebouwtjes, Romeinse ruines en versterkingen en met hier en daar, op strookjes aan de zeekant, zonnende en zwemmende vakantiegangers. Wat verder en route mag ik genieten van het (beschermde) mini-schiereiland Sveti Stefan, en de baaien in de omgeving waar o.m. de zomerresidentie van Tito doet begrijpen waarom hij deze plek koos. Na lange kronkelwegen, via Bar en Petrovac, moeilijk verkeer, brengt een, oef, moderne snelweg ons snel naar Tirana.

Ik boekte maandagavond ter plekke, een kamer in het International Tirana Hotel voor deze laatste dag, 82€ met uitzicht vanop de 12de verdieping op Skanderbeg square - mijn balkon op de Balkan - maar het is al laat en ik moet om 5:15 op om mijn shuttlebus en vlucht te halen. Daar wacht me weer een pascontrole en in Charleroi opnieuw een. Dat maakt negen op vijf dagen. Telkens frustrerend aanschuiven. En zeggen dat Schengen misschien weer onder druk komt. En wij maar vloeken op Europa. Maar deze landen willen niks liever dan erbij zijn. Hoewel nog altijd omringd door mythes, lokale tradities en oude gebruiken snakken ze naar vooruitgang. Al is er nog behoorlijk wat constructiewerk aan de winkel. Maar de goodwill is er wel.

©WimVanBesien2025